Μέρος Α'

Κεφάλαιο 5ο

Η οικονομική διάσταση  

Τα ποσά που διακινούνται γύρω από τον αθλητισμό είναι μυθικά. Δεν υπάρχει κανένας άλλος χώρος που να μπορεί να συγκριθεί σε οικονομικά μεγέθη με τον αθλητικό, εκτός ίσως από το εμπόριο όπλων και το λαθρεμπόριο των ναρκωτικών.

Δεν είναι μόνο τα άμεσα έσοδα από εισιτήρια, τηλεοπτικά δικαιώματα και άμεσες ή έμμεσες διαφημίσεις, είναι και τα τεράστια ποσά που διακινούνται για αμοιβές, μεταγραφές και ειδικές απολαβές των αθλητών, μάνατζερ και παραγόντων αλλά και κολοσσιαία ποσά που ξοδεύονται για αθλητικές εγκαταστάσεις και για τη διοργάνωση και την προβολή των αγώνων και των άλλων εκδηλώσεων που διοργανώνονται συγχρόνως και με την ευκαιρία των αγώνων.

Όπως είναι φυσικό όπου υπάρχει τόσο χρήμα υπάρχουν και πολλοί έτοιμοι να τα πάρουν. Ο κόσμος που ασχολείται με τον αθλητισμό και κερδίζει χρήματα από αυτόν δεν  είναι λίγος. Οι "αμοιβές" είναι αστρονομικές και τα περιθώρια για ατασθαλίες επίσης πολύ μεγάλα. Καθ’ ένας καταλαβαίνει το γιατί. Όταν γίνονται έργα που δεν μπορούν να μετρηθούν με το μέτρο τα περιθώρια είναι μεγάλα. Όταν χτίζεις ένα σπίτι μπορείς να υπολογίσεις το κόστος καθώς το κόστος του τετραγωνικού είναι γνωστό. Όταν χτίζεις στάδιο οι τιμές δεν είναι πολύ γνωστές και το έργο δεν πάει με το τετραγωνικό. Όταν πρέπει να οργανώσεις μια τελετή έναρξης και πρέπει να χρησιμοποιήσεις χιλιάδες ανθρώπους για διάφορες δουλειές είναι σίγουρο ότι κανείς δεν μπορεί να βρει ακριβείς αριθμούς και τελικό κόστος αμοιβών. Και αυτά είναι τα ψιλά. Όταν "στήνεις" μια Ολυμπιάδα με προϋπολογισμούς και έσοδα δισεκατομμυρίων δολαρίων τα περιθώρια για πλουτισμό είναι απροσδιόριστα.

Θα πρέπει να μην παραβλέψουμε ένα ακόμη σημαντικό γεγονός. Όλοι όσοι ασχολούνται επαγγελματικά με τον αθλητισμό και τα «παρα-αθλητικά» είναι ουσιαστικά άτομα που έχουν αφαιρεθεί από το ανθρώπινο παραγωγικό δυναμικό. Αυτό σημαίνει πως όλοι αυτοί δεν παράγουν περιορίζοντας το ακαθάριστο εγχώριο προϊόν  που θα ήταν μεγαλύτερο αν ήταν και αυτοί παραγωγικοί. Από αυτή την άποψη οι ασχολούμενοι επαγγελματικά με τον αθλητισμό με οποιαδήποτε σχέση εργασίας πρέπει να θεωρούνται ότι ανήκουν στα λεγόμενα παρασιτικά επαγγέλματα.

Θα πρέπει να αναφερθούμε  σε κάποια οικονομικά μεγέθη, μόνο και μόνο για να φανεί για τι ποσά μιλάμε.

Τα έσοδα από τηλεοπτικά δικαιώματα, εισιτήρια και χρήση σήματος των Ολυμπιακών Αγώνων της Ατλάντα το 1996 έφτασαν τα 900 εκατομμύρια δολάρια. Από αυτά τα 564 διατέθηκαν από την επιτροπή για την διοργάνωση των αγώνων και τα υπόλοιπα 336 διατέθηκαν στην Διεθνή Ολυμπιακή Επιτροπή και στις Εθνικές Ολυμπιακές Επιτροπές. Αυτά είναι τα άμεσα κέρδη. Για τα υπόλοιπα δεν γίνεται λόγος ακριβώς επειδή είναι ανυπολόγιστα. (Στοιχεία από την Διεθνή Ολυμπιακή Επιτροπή, IOC Financial Statement).

Η κάθε νίκη σε αγώνα τελικής φάσης Champion League, αμείβεται από τη διοργανώτρια UEFA με 200 εκατομμύρια δραχμές. Οι αμοιβές για τους νικητές των meeting στίβου είναι 60 ή 80 εκατομμύρια.

Ο καθένας μπορεί να υπολογίσει τι ποσά «παίζονται».

Ας δούμε τώρα τι συμβαίνει …στα πέριξ.

Οι μάχες των τηλεοπτικών καναλιών για τα δικαιώματα μετάδοσης φθάνουν μέχρι την αγορά αθλητικών ομάδων.

Όποιος αποκτήσει τα δικαιώματα ουσιαστικά κερδίζει δισεκατομμύρια, συνεπώς ο αγώνας για τα δικαιώματα είναι ανελέητος. Οι δωροδοκίες, τα «χρωστούμενα» από παλιές εξυπηρετήσεις, τα «χτυπήματα κάτω από τη ζώνη» είναι στην πρώτη γραμμή.

Η Shirley Biagi Καθηγήτρια των Επικοινωνιακών Σπουδών του California State University αναφέρει στο βιβλίο της «Μέσα Μαζικής Επικοινωνίας και Ενημέρωσης» (Εκδόσεις ΕΛΛΗΝ, 1998)  ότι από το 1990 έως το 1993 τα δυο μεγαλύτερα καλωδιακά κανάλια της Αμερικής το ESPN και το ΤΝΤ συνεισέφεραν συνολικά στο επαγγελματικό ποδοσφαιρικό πρωτάθλημα των ΗΠΑ, το NFL, 900 εκατομμύρια δολάρια.

Ακόμη αναφέρεται ότι τα δικαιώματα αναμετάδοσης των αγώνων του NFL ανήλθε σε 3,6 δισεκατομμύρια δολάρια.

Παράλληλα οικονομικού ενδιαφέροντος γεγονότα διαδραματίζονται και σε άλλους επαγγελματικούς χώρους.

Οι αγώνες έχουν επίσημο αναψυκτικό, επίσημο χορηγό ή χορηγούς, και επίσημους …διαφημιζόμενους. Όπως είναι αναμενόμενο οι "επίσημοι" δεν είναι τυχαίοι, είναι αυτοί που πρωταγωνιστούν οικονομικά και επιχειρηματικά σε όλα τα μήκη και τα πλάτη της Γης. Είναι δηλαδή οι γνωστοί και μη εξαιρετέοι που αποτελούν αυτό που ονομάζουμε "μεγάλα συμφέροντα".

Κάποιοι αγοράζουν και το όνομα των αγώνων.

Το Ελληνικό πρωτάθλημα ποδοσφαίρου για παράδειγμα παρουσιάζεται ως Πρωτάθλημα Ιντεραμέρικαν.

Κάποιοι άλλοι αγοράζουν το όνομα μιας ομάδας. Σκόντα Ξάνθη, ή Σούλης Ηρακλής ή Τημ Σύστεμ Μπολώνια, ή Μπένετον Τρεβίζο.

Κάποιοι αγοράζουν διαφημίσεις στις φανέλες των αθλητών. Κάποιοι αγοράζουν διαφημιστικές πινακίδες γύρω και μέσα στα γήπεδα. Τα πάντα είναι προς πώληση και πολλοί είναι έτοιμοι ν’ αγοράσουν.

Οι χώρες που αναλαμβάνουν τη διοργάνωση μεγάλων εκδηλώσεων όπως Ολυμπιάδες ή Παγκόσμια Κύπελλα έχουν τεράστια οφέλη. Εκτός από τα οικονομικά υπάρχουν και μεγάλα πολιτικά οφέλη καθώς η προβολή των αγώνων προβάλει και τη διοργανώτρια χώρα. Αυτό έχει θετικές επιπτώσεις στον τουρισμό αλλά και σε πολλούς άλλους τομείς οικονομικών δραστηριοτήτων.

Βέβαια εκτός από το επίπεδο των Κρατών υπάρχει και το επίπεδο των ατόμων. Τα άτομα που κερδίζουν από μια τέτοια διοργάνωση (συνήθως κάτω από το τραπέζι) είναι πολλά.

Αυτά όλα δικαιολογούν τα τρελά αλισβερίσια που προηγούνται της «ανάθεσης». Οι Ολυμπιάδες «δίνονται» με απόφαση μιας μόνιμης επιτροπής που αποτελείται από προσωπικότητες, πρώην εστεμμένους, τιτλούχους και άλλους τύπους που θυμίζουν 19ο αιώνα. Το πως βγαίνει η απόφαση είναι ζήτημα που σηκώνει πολύ συζήτηση. Το πόσο «κοστίζει» επίσης είναι αναπάντητο ερώτημα. Δεν εννοώ πόσο κοστίζει μόνο σε δολάρια. Ποικίλες δεσμεύσεις και «γραμμάτια» που θα εξοφληθούν στο μέλλον μπορεί να αποτελούν το τίμημα.

Στις 13 Δεκεμβρίου 1998 ο Μαρκ Χόντλερ μέλος της εκτελεστικής επιτροπής της Διεθνούς Ολυμπιακής Επιτροπής (Δ.Ο.Ε) με δηλώσεις του κατάγγειλε ότι υπήρξαν δωροδοκίες μελών της Δ.Ο.Ε. για τις αναθέσεις των αγώνων στην Ατλάντα, το Κιότο και το Σίντνεϊ. Είπε μάλιστα πως τα ποσά που προσφέρθηκαν ήταν από 3 έως 5 εκατομμύρια δολάρια.  Ακόμη είπε πως ο Πρόεδρος της Fiat  Ανιέλλι είχε δωρίσει αυτοκίνητα προκειμένου να επιτύχει την ανάθεση  αγώνων  στην Ιταλία.. Ο Πρόεδρος της Δ.Ο.Ε. κάλυψε τα μέλη της λέγοντας πως τα όσα λέχθηκαν δεν αποτελούν επίσημη ανακοίνωση της Δ.Ο.Ε. Ύστερα όμως από την τεράστια έκταση που πήρε το θέμα στον Τύπο αναγκάστηκε να προχωρήσει στη διεξαγωγή έρευνας δηλώνοντας ότι αν υπήρξαν δωροδοκίες θα επιβληθούν τιμωρίες.

Τα πόσα γράφτηκαν εκείνες τις ημέρες στον τύπο δεν λέγονται.

Από την επιτροπή ανάληψης των Χειμερινών Ολυμπιακών Αγώνων του Κεμπέκ, δια στόματος Ζαν Γκρενιέ (εφημερίδα Soleil) καταγγέλθηκε ότι κάποιοι "μάνατζερ" προσέφεραν "πακέτα" ψήφων έναντι μερικών εκατομμυρίων δολαρίων. "Ήταν άτομα που ισχυρίστηκαν ότι είχαν σχέση με τις διεθνής αθλητικές ομοσπονδίες, τους σημαντικούς χορηγούς και πολλούς τηλεοπτικούς σταθμούς" δήλωσε ο Ζαν Γκρενιέρ επιβεβαιώνοντας τις καταγγελίες του Μάρκ Χοντλερ.

Το θέμα της ανάθεσης των αγώνων του 1996 στην Ατλάντα ήρθε πάλι στο προσκήνιο σε πολλές εφημερίδες και ξανακούστηκαν και πάλι τα περί ανάμιξης του CNN της Coca Cola και του Προέδρου Κλίντον.

" Ο κ. Σάμαρανκ (Πρόεδρος Δ.Ο.Ε.) είπε θα αποβληθούν οι "Αθάνατοι" που θα αποδειχθούν ένοχοι, αλλά καθώς πια η κοινή γνώμη αντιλαμβάνεται ότι ακόμη και τα ρεκόρ προγραμματίζονται να επιτευχθούν σε συγκεκριμένα μίτινγκ και αγώνες και όλα επιτρέπονται στη βιομηχανία που λέγεται "Διεθνής Στίβος", δεν πιστεύει ότι θα βρεθεί κάποιος ένοχος… Όλοι θα προβάλλουν "εθνικούς λόγους", που στην πραγματικότητα είναι ιδιοτελής πλουτισμός και προσωπικό μάρκετινγκ, αφού στο λαό μάλλον κοστίζουν οι Ολυμπιάδες και πάντως κέρδη δεν δίνουν τόσα, ώστε να συνιστούν "εθνικό λόγο".

Εφημερίδα ΑΔΕΥΜΕΥΤΟΣ ΤΥΠΟΣ 14 Δεκεμβρίου 1998.

Ένα ακόμη σοβαρό "παρατράγουδο" ήρθε στη δημοσιότητα στις 6 Ιανουαρίου 1999. Το REUTERS μετέδιδε επί πολλές ημέρες ειδήσεις σχετικά με τη δωροδοκία μελών της Διεθνούς Ολυμπιακής Επιτροπής προκειμένου να εξασφαλιστεί η διοργάνωση των χειμερινών Ολυμπιακών Αγώνων του 2002 από το  Salt Lake. Εκτός από τα "τρελά" ποσά, ακούστηκαν σοβαρές αναφορές για σεξουαλικές "διευκολύνσεις" και άλλες "παροχές".

Η εφημερίδα New York Times την ίδια ημέρα έγραφε ότι οι δωροδοκίες μελών της ΔΟΕ από τους υπεύθυνους για την ανάληψη των αγώνων του Salt Lake κυμαίνονταν από $5.000 μέχρι $70.000. Βλέπετε ακόμη και στην Επιτροπή υπάρχουν τα "φτωχαδάκια" και οι "ακριβοί".

Ακολούθησαν βέβαια ο αναμενόμενος σάλος και παραιτήσεις εμπλεκομένων αλλά αυτά δεν αλλάζουν καθόλου την ουσία του πράγματος.

Τελικά ούτε λίγο ούτε πολύ μέσα στους επόμενους τρεις μήνες και μέσα σε ένα όργιο αποκαλύψεων και δημοσιεύσεων αποδείχθηκε περίτρανα ότι η ανάθεση των αγώνων ήταν αποκλειστική υπόθεση χρηματισμών και προσφορών προς τους "αθάνατους" που ύστερα από τα όσα έγιναν γνωστά μεταμορφώθηκαν στη συνείδηση του κόσμου σε μια ξεφτιλισμένη συμμορία υποκειμένων του υποκόσμου.

Δεν υπήρξε ούτε μια σοβαρή εφημερίδα σε ολόκληρο τον κόσμο που να μην ασχολήθηκε με το ζήτημα. Γράφτηκαν και έγιναν γνωστά ασύλληπτα πράγματα, όπως για παράδειγμα ότι ο αξιότιμος κύριος Πρόεδρος της Διεθνούς Ολυμπιακής Επιτροπής Χουάν Αντόνιο Σάμαρανγκ είχε διατελέσει υπουργός του δικτάτορα Φράνκο της Ισπανίας.

Η έκταση που πήρε το ζήτημα υποχρέωσε τις Κυβερνήσεις αλλά και τις Εθνικές Ολυμπιακές Επιτροπές να ζητήσουν αλλαγές και διαφάνεια για τις ενέργειες και τις δραστηριότητες της Διεθνούς Ολυμπιακής Επιτροπής η οποία εκτός της ανάθεσης των αγώνων διαχειρίζεται και τεράστια ποσά από διαφημιστικά και τηλεοπτικά δικαιώματα. Βέβαια αυτό δεν απαλλάσσει καθόλου τις Εθνικές Επιτροπές από το βάρος των σκανδάλων. Απλά προσπαθούν να "βγάλουν έξω την ουρά τους" και να φανούν τίμιες.

Μέχρι αυτή τη στιγμή οκτώ μέλη της Δ.Ο.Ε. παραιτήθηκαν ή απομακρύνθηκαν, άλλα 10 τέθηκαν υπό κρίση και μελετάται σοβαρά η αλλαγή του τρόπου ανάθεσης των αγώνων στο μέλλον.

Βλέπετε το "Ευ αγωνίζεστε" δεν ξεχάστηκε μόνο μέσα στους αγωνιστικούς χώρους. Ξεχάστηκε γενικά.

Το ζήτημα των Ολυμπιακών Σκανδάλων δεν πέρασε απαρατήρητο ούτε από τους γελοιογράφους. Σε ολόκληρο το κόσμο εκατοντάδες γελοιογραφίες δημοσιεύτηκαν στις εφημερίδες και τα περιοδικά. Οι γνωστότεροι γελοιογράφοι, πολλοί βραβευμένοι με Πούλιτζερ και άλλα βραβεία, σημάδεψαν με το πενάκι τους τα γεγονότα. Μια συλλογή από τέτοιες γελοιογραφίες προστέθηκε ως ένθετο στο τέλος αυτού του βιβλίου καθώς η ευγλωττία ορισμένων εκτός από ευθυμία προσφέρει  και μια αξεπέραστη καυστική περιγραφή των γεγονότων.

Για να γίνουν αγώνες όπως μια Ολυμπιάδα ή ένα Παγκόσμιο κύπελλο Ποδοσφαίρου είναι αναγκαίο να υπάρχει η απαραίτητη υποδομή. Μια υποδομή που δεν υπάρχει σε καμιά χώρα. Έτσι η ανάληψη μιας τέτοιας διοργάνωσης ανοίγει το δρόμο για την εκτέλεση έργων που κοστίζουν πολλά δισεκατομμύρια και που δεν μπορούν να τα κάνουν οι μικρομεσαίοι κατασκευαστές. Μεγάλες εταιρείες αναλαμβάνουν τα έργα και μεγάλα ποσά αλλάζουν χέρια. Αν υπάρχουν «μίζες» κανείς δεν μπορεί να το πει με βεβαιότητα. Ο καθ’ ένας μπορεί να υποθέτει ότι επιθυμεί. Κάποιοι λένε πως αυτή η υποδομή παραμένει στην χώρα και μετά τους αγώνες και αυτό είναι τελικά κάποιο κέρδος. Ίσως, αν και δεν νομίζω ότι αυτό που χρειάζεται περισσότερο μια χώρα για παράδειγμα, σαν την Ελλάδα, είναι εγκαταστάσεις για ιππασία και χόκεϊ. Μάλλον καλύτερα θα ήταν να αποκτούσε μερικές χιλιάδες σχολικές αίθουσες που ούτως ή άλλως λείπουν και τα παιδιά αναγκάζονται να κάνουν εκ περιτροπής μαθήματα πρωί-απόγευμα, ή μερικές κλίνες εντατικής θεραπείας που επίσης λείπουν από τα νοσοκομεία, έλλειψη που κοστίζει ανθρώπινες ζωές

Όφελος υπάρχει και για τους πολιτικούς, ιδιαίτερα τους κυβερνώντες που έχουν ένα πολύ καλό τρόπο να προβληθούν και ακόμη να δηλώσουν ότι παρήγαγαν έργο. Το αν θα έπρεπε τα χρήματα που δαπανώνται να «πάνε» κάπου αλλού είναι ένα άλλο ζήτημα. Αλλά και η αντιπολιτευόμενοι έχουν όφελος, έχουν πολλές ευκαιρίες προβολής διαμαρτυρόμενοι για τη διαφάνεια στην ανάθεση των έργων και για κακούς χειρισμούς.

Αν αυτά φαίνονται υπερβολικά, μπορείτε να τα κρίνετε.

Ένα είναι βέβαιο. Όπου υπάρχει πολύ χρήμα, υπάρχουν και πολλά αλισβερίσια. Αυτό είναι απαράβατος κανόνας της αγοράς.

Και κάτι ακόμη. Μήπως πρέπει να αναρωτηθούμε κάποτε αν εκτός από τα οικονομικά θα πρέπει να μας απασχολήσουν και τα κέρδη ή ζημίες που προκύπτουν γενικότερα από μια διοργάνωση ;

Ένα ολόκληρο κεφάλαιο αποτελούν οι εταιρείες αθλητικών ειδών.

Μια κολοσσιαία βιομηχανία που παράγει αθλητικά ρούχα, αθλητικά παπούτσια, αθλητικά όργανα και φαρμακευτικά πρόσθετα διατροφής έχει αναπτυχθεί. Τα ετήσια κέρδη της ανέρχονται σε πολλά δισεκατομμύρια δολάρια και όπως είναι φυσικό το ενδιαφέρον της για τους αγώνες είναι υψηλό. Η βιομηχανία αυτή δεν απευθύνεται μόνο στους αθλητές. Τα προϊόντα της έχουν γίνει «μόδα» και έχουν κατακλύσει την αγορά. Εκατοντάδες χιλιάδες εμπορικά καταστήματα διαθέτουν μόνο αυτά τα είδη και στα σχολεία τα παιδιά δεν φορούν πια τα συνηθισμένα παπούτσια παρά μόνο εκείνα με τις αερόσολες που φορούσε ο Αμερικάνος άσσος του Μπάσκετ Αιρ Τζόρνταν. Τα καθημερινά ρούχα αντικαθίστανται από αθλητικές φόρμες και τα όργανα γυμναστικής βρίσκονται σχεδόν σε κάθε σπίτι. Είναι φανερό πως όλα αυτά συμβαίνουν επειδή το «αθλητικό» σώου έχει μπει για τα καλά στη ζωή μας. Η ηρωοποίηση των πρωταθλητών και ο μιμητισμός οδηγούν σε αυτές τις αλλαγές συνηθειών και συμπεριφορών. Η εμπορική σημασία αυτών των αλλαγών είναι προφανής και τα έσοδα των εταιρειών της αθλητικής βιομηχανίας αναμενόμενα. Αναμενόμενη λοιπόν είναι και η συμμετοχή της στα αθλητικά δρώμενα. Η αθλητική βιομηχανία είναι ο μεγαλύτερος χρηματοδότης, μετά τα ΜΜΕ, των αθλητικών εκδηλώσεων. Σε αντάλλαγμα βέβαια τα εμπορικά της σήματα προβάλλονται σε όλες τις τηλεοπτικές οθόνες του κόσμου και οι πωλήσεις της δικαιώνουν τις επιλογές της. Τα σήματα της Adidas, της Fila, της Puma της Nike και των άλλων… της παρέας, δεν προβάλλονται μόνο στα διαφημιστικά ταμπλό, βρίσκονται μπροστά μας σε κάθε ζουμάρισμα της κάμερας πάνω στις φανέλες, στα σορτσάκια και στα παπούτσια των αθλητών. Τελευταία είδαμε και κάτι ακόμα. Αυτοκόλλητα που μοιάζουν με τατουάζ πάνω στο δέρμα των αθλητών. Έτσι το σήμα φαίνεται ακόμη και όταν ο αθλητής δεν φορά ρούχα, αφήστε που ένα τατουάζ πάντα προσελκύει το βλέμμα περισσότερο από ένα σήμα πάνω σε μια φανέλα. Ποιος ξέρει τι άλλο θα δούμε. Ποιος ξέρει τι άλλο θα κάνουν για να μας «πείσουν» να αγοράσουμε.

Πίσω στα Περιεχόμενα

Copyright 1999-2010 Θοδωρής Καστρινός

Επιτρέπεται η αναδημοσίευση με την παράκληση-προϋπόθεση να αναφέρεται η πηγή